Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD)

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) znana również jako zaburzenie afektywne dwubiegunowe, czy potocznie “dwubiegunówka”, jest to schorzenie psychiczne, które jak sama nazwa wskazuje, charakteryzuje się dwubiegunowością. Dwubiegunowość polega na występowaniu przeplatających się ze sobą skrajnych stanów: depresji, obniżonego nastroju, motywacji oraz stanu manii lub hipomanii, nadmiernego pobudzenia, aktywności. Stany te cyklicznie nawracają i mogą mieć różne nasilenie. Pomiędzy nawrotami mogą występować okresy remisji (tzw. eutymii), czyli okresy bezobjawowe lub prawie bezobjawowe.

Podobnie jak w przypadku większości chorób psychicznych, nie ma jednej przyczyny zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Na rozwinięcie się ChAD ma wpływ wiele czynników, takich jak: czynniki biologiczne i doświadczenia życiowe.

Statystyka pokazuje, że choroba afektywna dwubiegunowa może być dziedziczna: choroba afektywna dwubiegunowa często występuje rodzinnie: od 80 do 90 procent osób z chorobą afektywną dwubiegunową ma krewnego z chorobą afektywną dwubiegunową lub depresją. Czynniki środowiskowe, takie jak stres, zaburzenia snu oraz używanie substancji psychoaktywnych i alkoholu, mogą wywoływać epizody nastroju u osób podatnych. Średni wiek zachorowania przypada na połowę lat 20.

Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej mogą przejawiać się w różnych sferach życia i trudno je ujednolicić. Poniżej przedstawiamy, jak objawy te różnią się w zależności od stanu chorobowego.

epizod maniakalny

Epizod maniakalny to okres, podczas którego osoba jest bardzo pobudzona lub drażliwa przez większość dnia, ma więcej energii niż zwykle i doświadcza co najmniej trzech z następujących zmian w zachowaniu:

• Zmniejszona potrzeba snu (np. uczucie energii pomimo znacznie mniejszej ilości snu niż zwykle).
• Żywsza mowa.
• Niekontrolowana gonitwa myśli lub szybko zmieniające się pomysły lub tematy podczas mówienia.
• Rozpraszalność.
• Zwiększona aktywność (np. niepokój, praca nad kilkoma projektami jednocześnie, niecodzienny optymizm).
• Zwiększone ryzykowne lub impulsywne zachowania (np. lekkomyślna jazda, nierozmyślne wydawania pieniędzy, rozwiązłość seksualna).

Zachowania te muszą odzwierciedlać zmianę w stosunku do zwykłego zachowania danej osoby i być zauważalne dla przyjaciół i rodziny. Objawy manii muszą być na tyle poważne, aby powodować dysfunkcję w pracy, rodzinie lub życiu społecznym i obowiązkach. Objawy epizodu maniakalnego mogą wymagać opieki szpitalnej, aby zapewnić bezpieczeństwo osobie chorej bądź osobom w jej otoczeniu.

Aby móc zdiagnozować epizod maniakalny, objawy manii muszą występować przez większą część dnia, prawie codziennie przez co najmniej tydzień, chyba że zostaną skrócone w wyniku leczenia

Podczas ciężkich epizodów maniakalnych niektórzy ludzie doświadczają również zdezorganizowanego myślenia, fałszywych przekonań i/lub halucynacji, tzw, cech psychotycznych.

epizod hipomaniakalny

Epizod hipomaniakalny, czyli hipomania, charakteryzuje się mniej nasilonymi objawami maniakalnymi, które mogą trwać krócej niż cztery dni z rzędu, a nie tydzień tak jak w przypadku manii. Objawy hipomanii nie prowadzą do większych problemów w codziennym funkcjonowaniu, które zwykle powodują objawy maniakalne, nie pojawiają się też objawy psychotyczne.

epizod depresyjny

Depresja w przebiegu ChAD (depresja dwubiegunowa) jest podobna w objawach do depresji jednobiegunowej. Jest to epizod trwający co najmniej dwa tygodnie, podczas którego chory może doświadczać intensywnego smutku, rozpaczy lub utraty zainteresowania zajęciami, które wcześniej sprawiały jej przyjemność, oraz występują co najmniej cztery z następujących objawów:

• Poczucie bezwartościowości lub winy.
• Zmniejszony poziom energii.
• Zwiększona lub zmniejszona ilość snu.
• Zwiększony lub zmniejszony apetyt.
• Niepokój lub spowolniona mowa, lub ruch.
• Trudności z koncentracją.
• Częste myśli o śmierci lub samobójstwie.

Różnicą w stosunku do depresji jednobiegunowej mogą być takie objawy jak: chwiejność nastroju, drażliwość, czy gonitwa myśli.

stan mieszany:

Stany mieszane składają się z domieszki typowych objawów maniakalnych i depresyjnych wraz z pewnymi charakterystycznymi cechami, takimi jak pobudzenie, drażliwość, czy wrogość. Ponad jedna trzecia pacjentów z ChAD ma mieszaną manię lub mieszaną depresję. Stany mieszane wiążą się z cięższą postacią ChAD, większą liczbą chorób współistniejących, gorszym przebiegiem i wynikami, niewystarczającą odpowiedzią na leczenie, większą niepełnosprawnością i większym ryzykiem samobójstwa.

eutymia (remisja)

W przebiegu choroby dwubiegunowej występują okresy manii i hipomanii oraz depresji z okresami remisji. Remisja to stan, w którym objawy chorobowe nie występują lub są bardzo mało nasilone. Bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie problemu, które umożliwia zastosowanie właściwego leczenia i przez to złagodzenie objawów, jak również wydłużenie okresów remisji.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe diagnozowane jest przez specjalistę ds. zdrowia psychicznego, takiego jak psychiatra, czy psycholog. Ocena może obejmować:

• Badanie fizykalne. Lekarz może przeprowadzić badanie przedmiotowe w celu wykluczenia innych problemów zdrowotnych mogących dawać podobne objawy.np. niedoczynność tarczycy.
• Ocena psychiatryczna. Na podstawie zebranego wywiadu lekarz porównuje objawy z kryteriami diagnostycznymi. Za zgodą pacjenta członkowie rodziny lub bliscy przyjaciele mogą zostać poproszeni o podanie informacji na temat objawów.
• Monitorowanie nastroju. Możesz zostać poproszony o codzienne zapisywanie swojego nastroju, ilości snu lub innych czynników, które mogą pomóc w postawieniu diagnozy i znalezieniu odpowiedniego leczenia.

Kompleksowa diagnostyka przeprowadzona przez specjalistę psychiatrii, w razie konieczności podparta badaniami psychologicznymi. Posiadamy w zespole doświadczonego lekarza endokrynologa, który jest w stanie wykluczyć ewentualne zaburzenia czynności tarczycy.

Mimo że choroba afektywna dwubiegunowa nie jest uleczalna, odpowiednie leczenie pozwala na łagodzenie objawów i wydłużenie okresów remisji.

Leczenie farmakologiczne ChAD

W zależności od typu choroby afektywnej dwubiegunowej i objawów leczenie może obejmować:

• stabilizatory nastroju
• leki przeciwdepresyjne
• leki przeciwpsychotyczne
• leki przeciwlękowe

Jednym z największych wyzwań związanych z leczeniem choroby afektywnej dwubiegunowej jest znalezienie i utrzymanie leczenia, która działa najlepiej w dłuższej perspektywie. Znalezienie najlepszego dla sposobu leczenia może wymagać kilku prób. Niektóre leki działają lepiej na niektóre osoby niż na inne. Może minąć miesiąc lub dwa, zanim zaczniesz odczuwać pełne korzyści z planu leczenia farmakologicznego.

Psychoterapia ChAD

Dla wielu osób w leczeniu ChAD przynosi lepszy efekt połączenie leczenia farmakologicznego z psychoterapią.

Rutyna

Bardzo istotne jest utrzymanie odpowiedniej rutyny: higiena snu, regularna aktywność fizyczna, regularne posiłki i unikanie kawy, alkoholu, czy narkotyków.

Monitorowanie i autoregulacja

Strategie samopomocy w chorobie afektywnej dwubiegunowej różnią się pod względem skuteczności, w zależności od osoby i nasilenia choroby. Jedną z ważnych technik jest prowadzenie dziennika oraz pomoc najbliższych z otoczenia w monitorowaniu zmian nastroju. W codziennym monitorowaniu i autoregulacji pomocna jest technika Neurofeedback.

Inne opcje leczenia ChAD

Niektóre osoby mogą uznać inne metody leczenia za pomocne w radzeniu sobie z objawami choroby afektywnej dwubiegunowej:

TMS ChAD

Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) to rodzaj neurostymulacji, który wykorzystuje impulsy magnetyczne do regulacji aktywności mózgu. Terapia TMS może być skuteczna w przypadku depresji dwubiegunowej. Natomiast TMS nie może zastąpić stabilizatorów nastroju, może być wykorzystany jedynie jako leczenie fazy depresyjnej ChAD W przeciwieństwie do terapii elektrowstrząsami TMS to metoda nieinwazyjna i nie wymaga znieczulenia ogólnego, nie niesie ryzyka negatywnego wpływu na pamięć.

Terapia elektrowstrząsowa

Terapia elektrowstrząsowa to procedura stymulacji mózgu, która może pomóc złagodzić poważne objawy choroby afektywnej dwubiegunowej. Może być stosowana, gdy choroba nie ulega poprawie po zastosowaniu innych metod leczenia lub w przypadkach wymagających szybkiej reakcji, takich jak u osób z wysokim ryzykiem samobójstwa lub katatonią.

Terapia światłem

Terapia światłem jest najlepszą opartą na dowodach metodą leczenia sezonowych zaburzeń afektywnych (SAD), przy czym wiele osób z chorobą afektywną dwubiegunową doświadcza sezonowego pogorszenia depresji. Terapia światłem może być również stosowana w leczeniu łagodniejszych form sezonowego pogorszenia depresji dwubiegunowej.

• Leczenie farmakologiczne pod opieką lekarza psychiatry
• Psychoterapia
• TMS, przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (w fazie depresyjnej)
• Neurofeedback (wspomagająco)
• Trening redukcji napięć (wykorzystujący biofeedback oddechowy, mindfulness)