Narzędzia do diagnostyki funkcji poznawczych są bardzo istotne, ponieważ są w stanie pomóc nam ocenić:

• w problemach ze snem: czy problemy są pierwotne, czy wtórne do jakości/ilości snu, które aspekty snu są zaburzone.
• w problemach z pamięcią, uwagą, współwystępujących z depresją: czy problemy mają podłożone neurologiczne, czy zaburzone procesy poznawcze wynikają z zaburzeń afektywnych (tj. depresja, czy inne zaburzenia psychiczne).
• po urazach głowy: czy obecne problemy są bezpośrednio związane z urazem głowy, czy mogą być nasileniem wcześniejszych trudności lub efektem współwystępujących zaburzeń nastroju
• w nadużywaniu substancji (narkotyki, alkohol, leki przeciwbólowe): czy problemy poznawcze, są skutkiem bólu, lub zażywania substancji.
• w zróżnicowaniu zaburzeń uwagi, czy problemy poznawcze, motoryczne są spowodowane ADHD czy mogą być lepiej wyjaśnione przez inne czynniki (lęk, sen itd.)
• w pogłębionej diagnostyce otępień, czy deficyty pamięci są izolowane (łagodne zaburzenia poznawcze amnestyczne) czy dotyczą wielu domen. Wskazanie, które obszary poznawcze są najbardziej dotknięte, aby zoptymalizować proces rehabilitacyjny.
• w przypadkach, tj. zmęczenie, obniżenie energii, brak koncentracji, bez jasnej neurologicznej przyczyny, z chorobami przewlekłymi, zaburzeniami hormonalnymi, autoimmunologicznymi lub żołądkowo-jelitowymi (tutaj zaburzenie osi jelito-mózg), czy problemy poznawcze, są związane z czynnikami funkcjonowania, tzw. "lifestyle", czy z somatyzacją.
• w samodoskonaleniu się, jakie aspekty są mocną stroną osoby, lub jakie aspekty warto ulepszyć, aby uzyskać optymalny dla nas stan i wzmocnić swoje codzienne funkcjonowanie poprzez usprawnione procesy poznawcze (ocena funkcjonowania poznawczego).

Diagnostyka funkcji kognitywnych (funkcji poznawczych) wchodzi w zakres diagnostyki neuropsychologicznej i obejmuje ocenę, w jaki sposób pracuje nasz mózg - czy aspekty, takie, jak pamięć, koncentracja, uwaga, czy rozwiązywanie problemów są na odpowiednim poziomie. Dzięki temu można określić, w których obszarach (tzw. domenach poznawczych) występują ewentualne trudności i jak wpływają one na codzienne funkcjonowanie.

W praktyce diagnostyka funkcji poznawczych obejmuje szereg specjalistycznych testów neuropsychologicznych, tj. Mini Mental State Examination (test używany w wykrywaniu łagodnych zaburzeń poznawczych), Skala Inteligencji Wechslera (sprawdzająca m.in. takie zdolności, jak myślenie abstrakcyjne), Test Fluencji Słownej czy Continuous Performance Test.

Badanie przeprowadza psycholog, który po wykonaniu testów dokonuje interpretacji wyników i wyciąga wnioski, które pomagają pacjentowi zrozumieć, w jaki sposób funkcjonuje jego mózg.

Ocena funkcjonowania poznawczego to element istotny dla diagnostyki psychologicznej, neurologicznej i psychiatrycznej. Pozwala lepiej zrozumieć, jak działa nasz mózg i jakie czynniki wpływają na jego sprawność. Pomaga zrozumieć, czy mamy do czynienia z zaburzeniem funkcji poznawczych, czy raczej z ich chwilowym obniżeniem (np. na skutek stresu, przemęczenia lub problemów ze snem). Dzięki temu można dobrać skuteczniejsze metody terapii, wsparcia lub treningu, poprawiające funkcjonowanie poznawcze i jakość życia.

Diagnostyka zaburzeń procesów poznawczych jest wskazana, gdy pojawiają się trudności z pamięcią, uwagą, koncentracją, oraz przy uczuciu spowolnienia, czy obniżenia energii. Diagnostyka funkcji poznawczych pomaga określić przyczyny problemów i dobrać odpowiednią formę wsparcia.

Wskazania do przeprowadzenia diagnozy obejmują:

• pogorszenie pamięci, koncentracji lub tempa myślenia niezależnie od wieku
• trudności w nauce, pracy lub organizacji codziennych obowiązków
• przebyte urazy głowy lub wstrząśnienia mózgu,
• podejrzenie ADHD lub innych zaburzeń uwagi,
• podejrzenie otępienia lub innych zaburzeń neurodegeneracyjnych,
• przewlekłe zmęczenie, brak energii i spadek koncentracji bez jasnej przyczyny,
• zaburzenia snu wpływające na pamięć i uwagę,
• skutki nadużywania alkoholu, leków lub innych substancji,
• choroby somatyczne (np. hormonalne, autoimmunologiczne, neurologiczne),
• chęć poznania własnych mocnych i słabych stron poznawczych w celu samorozwoju

Jakie sytuacje codzienne mogą nakierować Cię do wykonania testów kognitywnych?

Jeśli doświadczasz któregokolwiek z poniższych objawów, warto rozważyć wykonanie testów poznawczych:

• Trudności z pamiętaniem o spotkaniach, zaplanowanych wydarzeniach
• Częste gubienie przedmiotów w domu lub pracy
• Powtarzanie tych samych pytań
• Trudności w zrozumieniu lub zapamiętaniu treści filmów, programów telewizyjnych czy rozmów
• Trudności w zrozumieniu przekazywanych informacji lub instrukcji
• Konieczność sporządzania list
• Zapominanie ważnych wspomnień
• Częste gubienie się, dezorientacja w czasie
• Niepamiętanie słów czy ciągów cyfr (np. numer telefonu),
• Drażliwość, wahania emocjonalne
• Niepokój
• Spowolnienie myślenia
• “Mgła mózgowa”, trudności w skupieniu uwagi,
• Problemy z wykonywaniem złożonych czynności

Testy poznawcze warto wykonać również, kiedy nasze codzienne funkcjonowanie różni się mocno od poziomu wcześniejszego, bez uchwytnej przyczyny

Diagnostyka opiera się na użyciu specjalistycznych testów neuropsychologicznych.

Do najczęściej wykorzystywanych testów należą:

• Bateria testów Mini Mental State Examination (MMSE) - stosowana jako narzędzie przesiewowe w ocenie ogólnego funkcjonowania poznawczego. Pozwala wcześnie wykryć łagodne zaburzenia poznawcze i otępienie. Ocenia, m.in. orientację, pamięć krótkotrwałą i uwagę.
• Skala Inteligencji Wechslera (WAIS lub WISC) - kompleksowy test służący do oceny ogólnego poziomu intelektualnego, zdolności językowych, pamięci roboczej, myślenia abstrakcyjnego i szybkości przetwarzania informacji. Wykorzystywana jest zarówno w diagnozie dorosłych, jak i dzieci, m.in. w ocenie niepełnosprawności intelektualnej, zaburzeń rozwoju poznawczego czy trudności w nauce.
• Test Fluencji Słownej - pozwala ocenić tempo myślenia, płynność językową i funkcje wykonawcze, czyli zdolność do planowania i organizacji wypowiedzi. Test ten jest szczególnie przydatny w diagnostyce zaburzeń związanych z uszkodzeniem płatów czołowych oraz w różnicowaniu otępień.
• Continuous Performance Test (CPT) - służy do oceny czujności i kontroli poznawczej, zdolności do utrzymania koncentracji przez dłuższy czas. Często wykorzystywany jest pomocniczo w diagnozie zaburzeń uwagi i impulsywności, takich jak ADHD.

Kompleksowa diagnoza funkcji poznawczych - takich jak pamięć, uwaga czy tempo przetwarzania informacji pozwala lepiej zrozumieć, skąd biorą się trudności w codziennym funkcjonowaniu. Dzięki temu diagnostyka ułatwia dobranie najbardziej skutecznego i oszczędnego czasowo oraz finansowo rozwiązania.

Poniżej przedstawiamy, w jakich sytuacjach taka diagnostyka przynosi korzyści i jakie:

1. W problemach ze snem

Diagnoza funkcji poznawczych pozwala skierować terapię dokładnie tam, gdzie leży problem (np. terapia bezsenności lub praca nad funkcjami poznawczymi), oszczędza czas i pieniądze poprzez uniknięcie postawienia nietrafnej diagnozy i terapii. Poprawia koncentrację, pamięć i nastrój, zmniejsza frustrację wynikającą z przewlekłego zmęczenia.

2. W problemach z pamięcią i uwagą współwystępujących z depresją

Diagnostyka pozwala na precyzyjniejsze dobranie leczenia, ogranicza konieczność wykonywania zbędnych badań neurologicznych, skraca drogę do poprawy funkcjonowania, zwiększa motywację i poczucie kontroli nad objawami dzięki zrozumieniu ich przyczyn.

3. Po urazach głowy

Diagnostyka pozwala lepiej dopasować rehabilitację neuropsychologiczną, oszczędza czas terapeutyczny, ułatwia decyzję o powrocie do pracy lub szkoły dzięki obiektywnej ocenie funkcjonowania, redukuje niepokój pacjenta i jego bliskich.

4. W nadużywaniu substancji (narkotyki, alkohol, leki przeciwbólowe)

Diagnostyka umożliwia opracowanie skuteczniejszego planu leczenia, dostarcza obiektywnej informacji o skutkach nadużywania substancji (co zwiększa motywację do zmiany), ogranicza koszty nietrafnych terapii, pomaga lepiej zrozumieć mechanizmy uzależnienia.

5. W zróżnicowaniu problemów koncentracji uwagi (ADHD, lęk)

Diagnostyka pozwala uniknąć błędnego rozpoznania i niepotrzebnej farmakoterapii, kieruje do właściwego specjalisty, zwiększa skuteczność leczenia, zmniejsza stres i frustrację wynikającą z braku jasnej diagnozy.

6. W pogłębionej diagnostyce otępień

Diagnostyka pozwala na wczesne wykrycie łagodnych zaburzeń poznawczych i spowolnienie procesu otępienia, pozwala opracować spersonalizowany plan rehabilitacji, pomaga rodzinie lepiej zrozumieć potrzeby chorego, redukuje koszty opieki dzięki precyzyjnej diagnozie.

7. W przypadkach zmęczenia, obniżonej energii, braku koncentracji

Diagnostyka umożliwia dokładne wskazanie źródła objawów, ogranicza konieczność licznych i kosztownych badań, pozwala skutecznie zmodyfikować styl życia, przynosi ulgę dzięki zrozumieniu, że problemy mają konkretne, mierzalne przyczyny.

8. W samodoskonaleniu

Diagnostyka umożliwia świadome planowanie rozwoju osobistego i zawodowego, pozwala lepiej dopasować sposoby uczenia się i pracy do indywidualnych predyspozycji, zwiększa efektywność poznawczą i satysfakcję z życia, wzmacnia poczucie sprawczości i motywację do rozwoju.

Badania funkcji poznawczych dzieci są szczególnie istotne, ponieważ pozwalają wcześnie wykryć zaburzenie funkcji poznawczych i wynikające z nich trudności w rozwoju poznawczym, emocjonalnym i szkolnym. Umożliwia zrozumienie, czy problemy z nauką, koncentracją lub zachowaniem wynikają z deficytów uwagi, pamięci, tempa przetwarzania informacji czy z innych przyczyn, takich jak stres, zaburzenia emocjonalne lub specyficzne trudności w uczeniu się, Dzięki temu można szybko wdrożyć odpowiednie formy wsparcia, terapeutyczne, jak i edukacyjne, co może znacząco poprawiać funkcjonowanie dziecka w domu i w szkole.

Diagnostyka funkcji poznawczych pozwala m.in. ocenić myślenie abstrakcyjne, zdolność podejmowania decyzji oraz poziom funkcjonowania intelektualnego, co jest szczególnie istotne w kontekście wczesnego rozpoznawania i wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Przeprowadzamy testy u dzieci w wieku od 8 lat.

Metody badań funkcji poznawczych są standaryzowane - tzn., że jakość testów, które są wykorzystywane do oceny danych funkcji poznawczych, została przebadana (zwalidowana) zapewniając rzetelność i jakość wyników.

Aby zapewnić jak najwyższe standardy, interpretacji wyników dokonuje osoba do tego wykwalifikowana - psycholog doświadczony w przeprowadzaniu testów poznawczych. W diagnozie psycholog bierze pod uwagę zarówno standaryzowane testy neuropsychologiczne, jak i obserwację kliniczną, wywiad (w tym odczucia pacjenta dotyczące jego codziennego funkcjonowania).

Dzięki połączeniu tych metod można uzyskać pełny obraz funkcjonowania poznawczego i określić, z czego wynikają ewentualne trudności - czy są typowe dla wieku, czy mają one charakter neurologiczny, czy np. są związane z przeciążeniem i stresem.

Proces diagnostyki pamięci i innych funkcji kognitywnych w Centrum Medycznym Magwise obejmuje dwa spotkania z psychologiem - w formie stacjonarnej lub online. Badanie przeprowadza psycholog, który po wykonaniu testów dokonuje interpretacji wyników i omawia je z pacjentem w zrozumiały sposób.

Pierwsze spotkanie

Pierwsze spotkanie poświęcone jest przeprowadzeniu wywiadu psychologicznego, którego celem jest poznanie osoby, jej historii zdrowia, aktualnego funkcjonowania oraz indywidualnych potrzeb i celów. Na podstawie zebranych informacji specjalista dobiera odpowiedni zestaw standaryzowanych testów neuropsychologicznych.

Oceniane są m.in. takie aspekty jak: przetwarzanie informacji (rozwiązywanie problemów, wnioskowanie, planowanie), a także funkcje wzrokowo-przestrzenne i wykonawcze (m.in., pamięć, uwaga).

Testy są wykonywane komputerowo, przy użyciu specjalnego programu. W przypadku kiedy kondycja pacjenta nie pozwala na użycie testów komputerowych, przeprowadzane są testy analogowe. W tym przypadku wykonanie testu powinno mieć miejsce stacjonarnie w gabinecie.

Bateria testów poznawczych pozwala ocenić przekrój funkcji kognitywnych

• pamięć werbalna - Verbal Memory (VBM)
• pamięć wzrokowa - Visual Memory (VIM)
• koordynacja i szybkość motoryczna - Finger Tapping (FTT)
• przetwarzanie informacji i szybkość poznawcza - Symbol Digit Coding (SDC)
• kontrola poznawcza i hamowanie reakcji - Stroop Test (ST)
• elastyczność poznawcza - Shifting Attention Test (SAT)
• utrzymanie uwagi i czujność - Continuous Performance Test (CPT)

Dodatkowo, w zależności od indywidualnego przypadku, mogą zostać zastosowane rozszerzone testy neuropsychologiczne.

Całość badania testowego trwa średnio 30 - 40 minut.

Drugie spotkanie - interpretacja wyników

Drugie spotkanie odbywa się zazwyczaj około tygodnia po przeprowadzeniu testów. W jego trakcie osoba badana otrzymuje indywidualny raport pisemny wraz z omówieniem wyników, a także zalecenia indywidualne i ogólne: czy pacjent powinien pogłębić diagnostykę i jakie są możliwości wspierające funkcjonowanie poznawcze.

W Centrum Medycznym Magwise przeprowadzamy testy u osób w wieku od 8 do 90 lat.

Testy kognitywne a badanie neuropsychologiczne

Badanie neuropsychologiczne to szczególny rodzaj badania psychologicznego, które obejmuje wywiad, obserwację zachowania badanego, dobór i przeprowadzenie testów neuropsychologicznych (np. funkcji wykonawczych, języka, praksji, gnozji), diagnozę, W ramach diagnostyki pamięci i innych funkcji kognitywnych nie stawiamy diagnozy neuropsychologicznej. Dokonujemy zaś interpretacji wyników testów poznawczych, które mogą być później wykorzystane w dalszej diagnostyce neuropsychologicznej.

Cena diagnostyki funkcji kognitywnych obejmuje dwa spotkania z psychologiem (w stacjonarne lub online), w trakcie których przeprowadzany jest wywiad, bateria dobranych indywidualnie standaryzowanych testów oraz omówienie wyników wraz z pisemnym raportem. Aktualną cenę diagnostyki funkcji kognitywnych znajdziesz w naszym CENNIKU.