Choroba Alzheimera

"Choroba Alzheimera jest jedną z najczęstszych przyczyn otępień (60-80% przypadków)" (1), ogólnego terminu określającego utratę pamięci i innych zdolności poznawczych na tyle poważnych, że zaburzają one codzienne życie. Szacuje się, że na całym świecie żyje około 50 milionów ludzi z chorobą Alzheimera. Niestety, tylko 25% cierpiących na chorobę Alzheimera zostaje zdiagnozowanych.

Prawdopodobnie nie ma jednej przyczyny, ale kilka czynników, które mogą wpływać na rozwój choroby Alzheimera, takich jak czynniki genetyczne, środowiskowe i te związane ze stylem życia,

Badania pokazują, że w mózgu osoby cierpiącej na chorobę Alzheimera możemy zaobserwować odkładanie się białek takich jak blaszki amyloidowe, splątki neurofibrylarne, co wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym oraz pogorszeniem się krążenia krwi w mózgu. W konsekwencji tych zmian dochodzi do utraty połączeń i śmierci komórek nerwowych. Na początku choroby proces ten ma miejsce w strukturach mózgu odpowiedzialnych za pamięć a potem dotyka również pozostałe obszary.

Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na Alzheimera?

- Wiek jest najistotniejszym znanym czynnikiem ryzyka przy chorobie Alzheimera. Należy tu podkreślić, że choroba Alzheimera nie jest etapem typowego starzenia się. Jednak wraz z wiekiem wzrasta ryzyko jej wystąpienia. Badania wykazały, że każdego roku na 1000 osób w wieku od 65 do 74 lat przypadają cztery nowe diagnozy. Wśród osób w wieku od 75 do 84 lat odnotowano 32 nowe diagnozy na 1000 osób. W przypadku osób w wieku 85 lat i starszych na 1000 osób przypada 76 nowych diagnoz.

- Historia rodzinna i geny: Ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera jest nieco wyższe, jeśli choruje na nią krewny pierwszego stopnia (linii) - czyli rodzic lub rodzeństwo. To, w jaki sposób geny w rodzinie wpływają na ryzyko wystąpienia Alzheimera, jest złożone. Około 25% do 30% populacji jest nosicielami genu APOE e4. Jednak nie u wszystkich osób z tą formą genu rozwija się choroba.

- Zespół Downa: U wielu osób z zespołem Downa rozwija się choroba Alzheimera. Jest to prawdopodobnie związane z posiadaniem trzech kopii chromosomu 21. Chromosom 21 jest genem zaangażowanym w produkcję białka, które prowadzi do tworzenia beta-amyloidu. Co istotne, objawy choroby Alzheimera pojawiają się zwykle od 10 do 20 lat wcześniej u osób z zespołem Downa niż u reszty osób.

- Płeć: Średnio więcej kobiet cierpi na tę chorobę, Jest to jednak kwestia wieku, ponieważ żyją one statystycznie dłużej od mężczyzn.

- Łagodne zaburzenia poznawcze: U osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi występuje pogorszenie pamięci oraz innych umiejętności poznawczych. Osoby te mają jednak znaczne ryzyko rozwoju demencji. Ważna jest wczesna diagnoza łagodnych zaburzeń poznawczych, ponieważ daje ona ludziom szansę na wdrożenie zmian w stylu życia i opracowanie strategii zmniejszających ryzyko. Mogą oni również zaplanować regularne wizyty lekarskie w celu monitorowania objawów i leczenia.

- Urazy głowy: Badania wykazały, że osoby w wieku 50 lat lub starsze, które doznały urazowego uszkodzenia mózgu (ang.,TBI, Traumatic Brain Injury), miały zwiększone ryzyko demencji i choroby Alzheimera. Ryzyko to jest jeszcze wyższe u osób z cięższymi i wielokrotnymi TBI. Niektóre badania wykazały, że ryzyko może być największe w ciągu pierwszych sześciu miesięcy do dwóch lat po urazie.

- Zanieczyszczenie powietrza: Badania wykazały, zwiększone ryzyko wystąpienia demencji, w tym choroby Alzheimera, u osób narażonych na zanieczyszczenia powietrza - zwłaszcza spalinami drogowymi i spalaniem drewna.

- Nadmierne spożywanie alkoholu: Od dawna wiadomo, że picie dużych ilości alkoholu wpływa niekorzystnie na mózg. Wiele badań wykazało, że zaburzenia związane z używaniem alkoholu były powiązane ze zwiększonym ryzykiem demencji - w szczególności demencji o wczesnym początku.

- Zła higiena snu: Badania wykazały, że problemy z zasypianiem lub zaburzenia snu, są związane ze zwiększonym ryzykiem choroby Alzheimera.

- Styl życia i zdrowie serca: Czynniki ryzyka związane z chorobami serca mogą również zwiększać ryzyko demencji. Należą do nich:

• Brak ruchu
• Otyłość
• Palenie lub narażenie na bierne palenie.
• Wysokie ciśnienie krwi.
• Wysoki poziom cholesterolu.
• Nieleczona cukrzyca typu 2.

Dlatego zmiana nawyków związanych ze stylem życia może ograniczać ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera.

- Aktywność umysłowa: Badania wykazały, że kontakty społeczne i angażowanie się w działania stymulujące umysł mogą obniżyć ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera.

Choroba Alzheimera zwykle zaczyna się od utraty pamięci krótkotrwałej. Pamięć krótkotrwała jest kluczowym i niezwykle ważnym krokiem w przypadku każdej części naszego zachowania. Większość z nas przez całe życie doświadcza jakiejś formy utraty pamięci krótkotrwałej, na przykład częstego zapominania, gdzie zaparkowaliśmy samochód.. Jednakże utrata pamięci krótkotrwałej obserwowana we wczesnych fazach choroby Alzheimera jest znacznie poważniejsza. Odtworzenie Informacji nie udaje się nawet w przypadku użycia wskazówek a z czasem następuje postępująca utrata pamięci. Normalna utrata pamięci nie wykazuje postępującego pogorszenia, a jeśli tak, to nie tak gwałtownego, jak obserwowane w chorobie Alzheimera. U około 50% pacjentów z chorobą Alzheimera mogą pojawić się objawy psychotyczne, halucynacje i urojenia.

Jakie są etapy Alzheimera? Jak zachowuje się człowiek chory na Alzheimera?

Poniższe etapy dają ogólne wyobrażenie o przebiegu i postępowaniu choroby Alzheimera

Wczesne stadium choroby Alzheimera (łagodne)

We wczesnym stadium choroby Alzheimera dana osoba może funkcjonować niezależnie. Nadal może prowadzić samochód, pracować i uczestniczyć w życiu społecznym. Mimo to chory może mieć wrażenie, że ma zaniki pamięci, takie jak zapominanie znajomych słów lub lokalizacji przedmiotów codziennego użytku.

Objawy mogą nie być powszechnie widoczne na tym etapie, ale rodzina i bliscy przyjaciele mogą to zauważyć, a lekarz będzie w stanie zidentyfikować objawy za pomocą określonych narzędzi diagnostycznych.

Typowe trudności obejmują:

• Wymyślanie właściwego słowa lub imienia.
• Zapamiętywanie imion przy poznawaniu nowych osób.
• Trudności z wykonywaniem zadań w otoczeniu społecznym lub w pracy.
• Zapominanie przeczytanego materiału.
• Utrata lub zgubienie cennego przedmiotu.
• Doświadczanie zwiększonych problemów z planowaniem lub organizacją.

Średnie stadium choroby Alzheimera (umiarkowane)

Demencja w średnim stadium jest zazwyczaj najdłuższą fazą, może trwać przez wiele lat. Wraz z postępem choroby, osoba z chorobą Alzheimera będzie wymagała większego poziomu opieki.

W średnim stadium choroby Alzheimera objawy demencji są bardziej wyraźne. Osoba może mylić słowa, być sfrustrowana lub zła i zachowywać się w nieoczekiwany sposób, na przykład odmawiając kąpieli. Uszkodzenie komórek nerwowych w mózgu może również utrudniać osobie wyrażanie myśli i wykonywanie rutynowych zadań bez pomocy.

Objawy, które różnią się w zależności od osoby, mogą obejmować

• Zapominanie o wydarzeniach lub historii osobistej.
• Uczucie nastroju lub wycofania, szczególnie w sytuacjach stanowiących wyzwanie społeczne lub psychiczne.
• Doświadczanie dezorientacji co do tego, gdzie się znajduje lub jaki jest dzień.
• Wymaganie pomocy w wyborze odzieży odpowiedniej do pory roku lub okazji.
• Problemy z kontrolowaniem pęcherza i jelit.
• Doświadczanie zmian we wzorcach snu, takich jak spanie w ciągu dnia i niepokój w nocy.
• Wykazywanie zwiększonej tendencji do błądzenia i gubienia się.
• Wykazywanie zmian osobowości i zachowania, w tym podejrzliwości i urojeń lub kompulsywnych, powtarzających się zachowań, takich jak wykręcanie rąk lub rozdrabnianie chusteczek.

W środkowym stadium osoba cierpiąca na chorobę Alzheimera może nadal uczestniczyć w codziennych czynnościach z pomocą. Ważne jest, aby dowiedzieć się, co dana osoba może jeszcze zrobić lub znaleźć sposoby na uproszczenie zadań. Wraz ze wzrostem zapotrzebowania na bardziej intensywną opiekę, opiekunowie mogą rozważyć opiekę zastępczą lub ośrodek dzienny dla dorosłych, aby mogli mieć tymczasową przerwę w opiece, podczas gdy osoba żyjąca z chorobą Alzheimera nadal otrzymuje opiekę w bezpiecznym środowisku.

Późne stadium choroby Alzheimera (ciężkie)

Osoby w tym stadium choroby tracą zdolność reagowania na otoczenie, prowadzenia rozmowy i ostatecznie kontrolowania ruchów. Mogą nadal wypowiadać słowa lub frazy, ale komunikowanie bólu staje się trudne. Wraz z dalszym pogarszaniem się pamięci i zdolności poznawczych, mogą wystąpić znaczące zmiany osobowości, a osoby wymagają intensywnej opieki.

Na tym etapie chorzy mogą:

• Wymagać całodobowej pomocy w codziennej opiece osobistej.
• doświadczać utraty świadomości ostatnich doświadczeń oraz otoczenia
• Doświadczać zmian w zdolnościach fizycznych, w tym chodzenia, siedzenia i ewentualnie połykania.
• Mają trudności z komunikacją.
• Stają się podatni na infekcje, zwłaszcza zapalenie płuc.

W późnym stadium choroby Alzheimera chory może nadal korzystać z interakcji z otoczeniem, na przykład słuchając relaksującej muzyki lub otrzymując wsparcie poprzez delikatny dotyk. Hospicjum może przynieść ogromne korzyści osobom w końcowym stadium choroby Alzheimera i innych demencji oraz ich rodzinom.

Na co umierają chorzy na Alzheimera?

Choroba Alzheimera prowadzi do stopniowej utraty zdolności samodzielnego funkcjonowania. Ponadto, osoby z zaawansowaną chorobą Alzheimera mogą przestać jeść i pić, co prowadzi do wyniszczenia organizmu, co zwiększa ryzyko infekcji i innych powikłań zdrowotnych. Często to te powikłania, takie jak zapalenie płuc, które są bezpośrednią przyczyną zgonu u pacjentów z Alzheimera. Najczęstszą przyczyną śmierci pacjentów z chorobą Alzheimera jest zachłystowe zapalenie płuc. Dzieje się tak, gdy z powodu trudności w połykaniu spowodowanych chorobą, osoba nieumyślnie wdycha cząstki jedzenia, płyny.

Zrozumienie, cierpliwość i odpowiednia opieka medyczna mogą znacząco wpłynąć na jakość życia pacjentów i ich rodzin w trudnym czasie, jaki niesie za sobą choroba Alzheimera.

Postęp choroby, czyli: Jak długo można żyć z chorobą Alzheimera?

Osoby cierpiące na chorobę Alzheimera żyją średnio od trzech do 11 lat od zdiagnozowania. Niektórzy żyją jednak 20 lat lub dłużej. Stopień zaawansowania choroby w momencie postawienia diagnozy może wpływać na oczekiwaną długość życia. Bardzo istotnym czynnikiem jest wprowadzenia leczenia. Innowacyjne metody mogą znacząco polepszyć proces terapeutyczny.

Nie ma lekarstwa na chorobę Alzheimera, ale istnieją metody leczenia, które mogą wpłynąć na postęp choroby, a także metody farmakologiczne i niefarmakologiczne, które mogą pomóc w leczeniu objawów.

- Farmakoterapia W celu łagodzenia objawów i opóźnienia postępu choroby Alzheimera lekarz może zalecić farmakoterapię. Przykłady leków mogą obejmować: inhibitor cholinesterazy (np. donepezil, rywastygmina) lub memantynę. W zależności od postępu choroby i od towarzyszących objawów mogą być również zalecone

• Leki przeciwdepresyjne: Leki te mogą leczyć lęk, niepokój, agresję i depresję.
• Leki przeciwlękowe: Leki te mogą leczyć pobudzenie.
• Leki przeciwdrgawkowe: Leki te mogą czasami leczyć agresję.
• Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki): Leki te mogą leczyć objawy psychotyczne (urojenia, omamy) ii pobudzenie.

- Neurostymulacja mózgu za pomocą przezczaszkowej stymulacji impulsowej TPS: istnieje wiele doniesień naukowych obrazujących poprawę sprawności mózgu oraz poprawę nastroju w demencji z choroby Alzheimera. Metodę tą szczegółowo opisujemy tutaj

- Rehabilitacja poznawcza, tj. usprawnianie funkcji poznawczych, terapia zajęciowa, terapia ruchowa czy logopedyczna, może pomóc w utrzymaniu umiejętności poznawczych, poprawie funkcjonowania i codziennych czynności.

- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) - może być oferowana, jeśli u danej osoby rozwinie się depresja lub lęk. Jest ona najbardziej przydatna we wczesnych stadiach choroby Alzheimera.

- Optymalizacja stylu życia, wprowadzenie zdrowych nawyków takich jak: aktywność fizyczna, zrównoważona dieta, odpowiednia ilość snu, oraz kontrola czynników ryzyka, takich jak: nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca, może mieć korzystny wpływ na funkcjonowanie mózgu i ogólną kondycję.

- Wsparcie społeczne i psychologiczne ze strony rodziny, opiekunów i grup wsparcia może odgrywać ważną rolę w opiece nad osobą chorującą na Alzheimera. Może to pomóc zarówno pacjentowi, jak i opiekunom radzić sobie z emocjonalnymi i praktycznymi wyzwaniami.

- Interwencja żywieniowa: Dieta jest szczególnie istotna w chorobie Alzheimera, ponieważ może zapobiegać lub opóźniać jej rozwój. Dieta MIND i inne modyfikacje diety śródziemnomorskiej, a także niskoprzetworzona dieta ketogeniczna, wspiera odpowiednie funkcjonowanie mózgu. Wybieranie produktów o niskim indeksie glikemicznym, może pomóc w ochronie mózgu przed stresem oksydacyjnym i stanami zapalnymi oraz może mieć korzystny wpływ na funkcje poznawcze. Współpraca z psychodietetykiem, w tym dobranie planu żywieniowego dostosowanego nie tylko do potrzeb ale także możliwości pacjenta i jego opiekunów. jest bardzo ważnym elementem w zmniejszaniu postępu choroby Alzheimera.

- Praca nad wspomnieniami, historią życia - polega na zachęcaniu danej osoby do zapisywania swoich doświadczeń życiowych i wspomnień. Wraz z postępem demencji, dana osoba może również lubić rozmawiać o swojej przeszłości, korzystając z takich rzeczy jak zdjęcia, znajome przedmioty lub muzyka.

- Interwencja psychodietetyczna: antyoksydanty i niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 oraz polifenole roślinne są korzystne dla zdrowia mózgu. Produkty o niskim indeksie glikemicznym, takie jak warzywa i owoce o niskiej zawartości cukru, mogą pomóc w stabilizacji poziomu cukru we krwi, co wspiera zdrowie poznawcze. Niektóre czynniki żywieniowe wpływają także na poprawę krążenia krwi w ośrodkowym układzie nerwowym i umożliwiają syntezę czynników troficznych (karmiących) komórki mózgu.