Stymulacja układu nagrody w walce z depresją z zastosowaniem terapii behawioralnej i TMS
Stymulacja układu nagrody w walce z depresją z zastosowaniem terapii behawioralnej i TMS
Wybitny polski neurobiolog, profesor Jerzy Vetulani (2012), nadmienia, iż jeden z układów funkcjonalnych mózgu, jakim jest układ nagrody, jest zaangażowany w każdą podstawową czynność, m. in. przyjmowanie pożywienia i wody, zachowania seksualne czy aktywności społeczne. Pobudzenie układu nagrody, czyli szeregu struktur podkorowych mózgowia, wywołuje uczucie przyjemności, zarówno w momencie oczekiwania na nagrodę, jak i osiągania jej.
Jednym z mechanizmów towarzyszących depresji jest zaburzenie odczuwania przyjemności. Czy możliwym jest odbycie procesu terapeutycznego, który miałby większą szansę na unormowanie cyklu dążenia do gratyfikacji i otrzymania jej? Portal PsychiatryAdvisor.com przedstawia analizę artykułu opublikowanego w Journal of AffectiveDisorders, autorstwa Grace B. Russo i współpracowników (2018), pozwalającą na refleksję w tym obszarze. Brak satysfakcji z czynności kiedyś przynoszących zadowolenie skutkuje spadkiem motywacji do aktywności, a tym samym stopniowo zmniejsza się zaangażowanie w codzienne działania. Bo skąd brać chęć do zadań, które wydają się być nużące i bezowocne?
Aby znaleźć odpowiedź na powyższe pytanie badawcze, wyżej wymieniony zespół specjalistów przedsięwziął kroki w kierunku aktywizacji pacjentów biorących udział w projekcie, równocześnie przeprowadzając codzienne sesje rTMS (repetetive transcranial magnetic stimulation). Zamysłem projektu było poszerzenie repertuaru zachowań, jaki obserwuje się wśród osób doświadczających lekoopornej depresji (treatment-resistant depression, TRD), równocześnie lecząc z użyciem tej nieinwazyjnej techniki neuromodulującej, jaką jest TMS. Założono, że sesja stymulacji przezczaszkowej pobudzająca układ nagrody, a co za tym idzie - neurotransmisję związaną z receptorami dopaminergicznymi, ułatwi i wzmocni dążenia badanych do osiągnięcia pozytywnego wzmocnienia.
W tym celu skonstruowano sześciotygodniowy program leczniczy obejmujący aktywizację behawioralną (behavioral activisation) i przezczaszkową stymulację magnetyczną. Pacjenci borykający się z ciężkimi zaburzeniami depresyjnymi (major depressive disorder, MDD), w sumie 11 uczestników tego pilotażowego badania, w pierwszym tygodniu zostali zapoznani z planem działania, a od drugiego tygodnia programu mieli aktywnie współpracować z przeszkoloną kadrą leczniczą w stworzeniu osobistych planów przyjemnych wydarzeń (Pleasant Events Schedule, PES). Oznacza to, iż każdy badany wybierał grupę osiągalnych celów, do których realizacji dążył pomiędzy sesjami rTMS. Kluczem aktywizacji behawioralnej jest zaplanowanie otrzymania pozytywnego wzmocnienia i sukcesywne zmierzanie ku jego realizacji.
Zatem przez 5 tygodni, pięć razy w tygodniu, każdorazowo przed sesją stymulacji rTMS przez 5-10 minut omawiano postępy i trudności napotykane w realizacji planu pozytywnych zdarzeń, następnie przeprowadzano sesję rTMS. W trakcie stymulacji rTMS, kiedy pacjent rozmyślał o poprzednich czy kolejnych celach, specyficzna aktywność poznawcza pobudzająca sieci neuronalne i właśnie układ nagrody mogła przyczyniać się do oczekiwanej zmiany behawioralnej.
Aby określić efekty procedury, przed serią i po zakończeniu spotkań, wykorzystano skale psychometryczne do określenia natężenia depresji i anhedonii (IDS-SR, PHQ-9 i SHAPS). Mimo iż pomiary kwestionariuszowe wykazały remisję objawów depresyjnych u sześciu uczestników (punktacja średnio o 47%, 55% i 39% niższa w porównaniu do pierwszej wizyty), to wszyscy z nich mieli możliwość w ściśle określony sposób zwiększyć swoją aktywność i wykonać drobne, lecz istotne z terapeutycznego punktu widzenia zadania. U osób cierpiących na depresję często wszelkie działania kosztują bardzo dużo wysiłku, zatem nie wszyscy pacjenci mieli możliwość całkowitego zaangażowania się w projekt, aczkolwiek mogli poznać nowe narzędzie do walki z anhedonią.
Wnioski, jakimi podzielili się autorzy projektu, jednoznacznie wskazują na łatwość połączenia terapii behawioralnej z sesjami TMS. Ponadto, bazując na doniesieniach naukowych, uzasadnionym było oczekiwanie, iż połączenie tych dwóch metod pozwoli na szybsze uzyskanie remisji objawów depresyjnych u pacjentów. W badaniu rozwijającym niniejszy pilotaż należałoby porównać wpływ na redukcję objawów depresyjnych samej stymulacji TMS w porównaniu do strategii łączącej aktywizację behawioralną z TMS. Niemniej jednak, warto podkreślić, że skuteczność w leczeniu depresji obydwu metod została potwierdzona naukowo.
Źródła:
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165032718300272
Russo, G. B., Tirrell, E., Busch, A., & Carpenter, L. L. (2018).
Behavioral activation therapy during transcranial magnetic stimulation for major depressive disorder. Journal of affectivedisorders, 236, 101-104.
Vetulani, J. (2012). Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice. Kraków: Wydawnictwo Homini.
Przeczytaj nasze artykuły
Karolina Poczopko
