rTMSem w bezsenność

rTMSem w bezsenność

Bezmiar szerzącej się bezsenności dotyka nawet 1/3 populacji świata. Około 33-50% ludności doświadcza objawów zaburzeń snu (Gałecki i Szulc, 2018). Czy jesteśmy świadomi wszystkich przyczyn tego zjawiska?

Stres. Substancje psychoaktywne. Hałas. Zanieczyszczenie światłem. Dolegliwości bólowe. Choroby somatyczne. Zaburzenia psychiczne. Nieregularny tryb życia. Wysiłkowy sport przed pójściem spać. Dalekie podróże. Temperatura otoczenia. Mimo iż zegar biologiczny jest odporny na oddziaływania z zewnątrz, nawet jedna nieprzespana noc może skutkować znacznie pogorszonym samopoczuciem (Cierpiałkowska, 2012).

Przeprowadzenie badań naukowych w obszarze leczenia bezsenności, w tym wypadku z wykorzystaniem nieinwazyjnej techniki neuromodulującej – cyklu sesji przezczaszkowej stymulacji magnetycznej (transcranial magnetic stimulation, TMS) nie jest zadaniem łatwym, gdyż należy uwzględnić wszystkie wyżej wymienione czynniki, które mogłyby „zanieczyścić” obraz zaburzeń snu u uczestników projektu. Udało się to naukowcom z Changzhou w Chinach, ale obostrzenia były liczne (Feng i in., 2018).

Do udziału w dwutygodniowym programie zaproszono 32 osoby w przedziale wiekowym od 18 do 60 lat z wykształceniem podstawowym lub średnim, nieprzyjmujące leków psychotropowych, hormonalnych, opioidów czy β-blokerów. Kobiety włączone do grupy klinicznej nie były w ciąży ani okresie karmienia. W trakcie projektu należało powstrzymać się od przyjmowania substancji psychoaktywnych takich jak papierosy, kofeina, alkohol, stymulanty, czy opiaty. Badani nie leczyli się psychiatrycznie, neurologicznie albo z powodu niestabilnych schorzeń somatycznych. Zdolności językowe i intelektualne uczestników pozwoliły na dogłębne zrozumienie zasad udziału w próbie klinicznej i wyrażenie świadomej zgody na partycypowanie w niej. Ponadto, każdy z nich musiał zapewnić, iż w przeciągu ostatnich dwóch tygodni nie doświadczył stresujących wydarzeń.

W celu określenia obrazu klinicznego zaburzeń snu uczestników projektu odwołano się do definicji chronicznej bezsenności umieszczonej w trzecim wydaniu Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu (International Classification of Sleep Disorders – Third Edition, 2014), autorstwa naukowców będących członkami American Academy of Sleep Medicine. Przyjęto, że trudności z zasypianiem, utrzymaniem snu i wczesnym budzeniem się, niesatysfakcjonująca jakość snu mimo sprzyjających warunków, są objawami kwalifikującymi do grupy klinicznej w niniejszym badaniu. W czasie pierwszej i ostatniej wizyty użyto dwóch narzędzi psychometrycznych - Kwestionariusza Jakości Snu Pittsburgh (Pittsburgh Sleep Quality Index, PSQI) by określić nasilenie zaburzeń snu, oraz Skali Senności Epworth (Epworth Sleepiness Scale, ESS) wykluczającej osoby zbyt długo śpiące w ciągu dnia.

W oparciu o dotychczasowe doniesienia naukowe określono parametry stymulacji rTMS w taki sposób, by obustronnie obniżać poziom aktywności grzbietowo-bocznej kory przedczołowej (dorso-lateral prefrontal cortex, DL PFC), nadmiernie pobudzanej w przypadku osób cierpiących na bezsenność. Codzienne sesje rTMS (repetetive transcranial magnetic stimulation, rTMS) oparto na protokole stymulacji o częstotliwości 1 Hz, w sumie dostarczając 1500 pulsów magnetycznych w trakcie jednego zabiegu trwającego 30 minut. Przy pierwszej i ostatniej stymulacji rTMS, raz przed sesją i dwukrotnie po, pobierano krew, aby uzyskać obiektywny, neurofizjologiczny wskaźnik zmian pobudliwości kory i struktur podkorowych w odpowiedzi na rTMS.

Z krwi oznaczono poziom neurotrofin (tzw. czynnik wzrostu pochodzenia mózgowego - brain derived neurotrophic factor, BDNF) stymulujących i wzmacniających połączenia synaptyczne, oraz wysycenie GABA, związanego z receptorami GABAA (aktywowanymi m.in. przez benzodiazepiny, barbiturany czy alkohol etylowy). Są to organiczne związki chemiczne, skojarzone z regulacją cyklu czuwania i zapadania w sen.

Interpretując wyniki analiz statystycznych dostrzeżono wyraźne różnice między początkowymi a ostatnimi wynikami kwestionariusza PSQI (15.84±3.72 na pierwszej wizycie vs 10.94±2.58 po ostatniej sesji rTMS), wobec czego wywnioskowano, iż stymulacja rTMS wywarła istotny wpływ na nasilenie bezsenności uczestników. Ponadto, zaobserwowano obniżony poziom pobudzenia korowego. Wzrost poziomu BDNF i GABA uznano za jednoznacznie wynikający z oddziaływania przezczaszkowej stymulacji magnetycznej TMS.

Idąc za regeneracyjną teorią znaczenia snu (Kalat, 2011), prawidłowy przebieg snu jest kluczowy dla uzupełnienia mózgowych zasobów energetycznych, konsolidacji śladów pamięciowych czy odporności na infekcje. Włączenie stymulacji rTMS do leczenia przewlekłej bezsenności oznacza możliwość wdrożenia kolejnej, oprócz psychoterapii i srodków farmakologicznych, techniki leczenia zaburzeń snu, tym korzystniejszej, bo nieniosącej skutków ubocznych.

Źródła:

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/brb3.1206

https://muckrack.com/maggie-oneill-482609/articles

American Academy of Sleep Medicine. (2014) International classification of sleep disorders, 3rd edition.

Cierpiałkowska, L., (2012) Psychopatologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Feng, J., Zhang, Q., Zhang, C., Wen, Z., i Zhou, X. (2019). The Effect of sequential bilateral low ‐ frequency rTMS over dorsolateral prefrontal cortex on serum level of BDNF and GABA in patients with primary insomnia. Brain and Behavior, 9(2), 1–8.

Kalat, J.W. (2011). Biologiczne podstawy zachowań. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.