Autoagresja. Jak pomóc chorym, którzy borykają się z tym problemem?

Autoagresja. Jak pomóc chorym, którzy borykają się z tym problemem?

Autoagresja to nie tylko samookaleczenia, ale to również ciągłe obniżanie poczucia własnej wartości. Skąd się bierze? Jak temu zapobiec? Jak pomóc chorym, którzy borykają się z tym problemem? Ważne, aby nie bagatelizować sygnałów i szybko skorzystać ze specjalistycznej pomocy. Zdaniem A. Ryszkowskiej zachowania agresywne mogą pełnić trzy podstawowe funkcje: są sposobem na osiągnięcie założonego celu, redukują napięcie i stres- realnie obniżając poziom pobudzenia oraz pozwalają na podtrzymanie, obronę lub podwyższenie dotychczasowego poczucia wartości i samooceny. Dostępna literatura oraz przeprowadzone do tej pory badania pozwalają stwierdzić, że zachowania agresywne i autoagresywne podejmowane są najczęściej w sytuacji utraty sił, braku odnalezienia sposobu na odzyskanie równowagi emocjonalnej i rozwiązanie kryzysu z pomocą powszechnie akceptowanych sposobów radzenia sobie z trudnościami (Kmiecik-Baran 1999; Roszkowska, Kucharewicz, 2007; Kubacka-Jasiecka, 2006). Co więcej, zachowania agresywne i autoagresywne pomagają w zmaganiach ze stresem, szczególnie w warunkach znacznego obciążenia emocjonalnego (Reykowski, 1977; Wojciszke, 1983).

Główną, podawaną przez chorych, przyczyną autoagresji jest regulowanie poziomu napięcia wewnętrznego. Pacjent, radzi sobie z przytłaczającymi go emocjami, niweluje napięcie wewnętrzne albo wycisza cierpienie psychiczne, zamieniając je na ból i nieprzyjemne doznania fizyczne (Ryszkowskiej, 2018). Kolejnymi podawanymi motywami są (za: Kubacka- Jasiecka, 2006; Wycisk, Ziółkowska, 2010; Babiker, Arnold, 2002): a) radzenie sobie ze złością skierowaną na siebie oraz na innych; ukaranie siebie oraz ukaranie innych – funkcja związana z karaniem własnej osoby i bycie ofiarą / karanie siebie – karanie innych, b) przywracanie poczucia kontroli i panowania nad sytuacją – funkcja związana z 'Ja', c) komunikowanie innym swojego cierpienia, odrzucenia i wyobcowania; chęć zasygnalizowania swojego bólu i cierpienia innym - funkcja komunikatywna, relacji z innymi. d) samouszkodzenie może służyć jako metoda wpływania na własną sytuację bądź zachowanie innych osób – funkcja wywierania wpływu na zachowanie innych. Może to być ze strony jednostki próba nakłonienia innych do dostarczenia jednostce tego, czego ona sama, w jej mniemaniu, nie jest w stanie uzyskać, e) radzenie sobie z przeżyta traumą - funkcje związane z radzeniem sobie z własnym doświadczeniem.

Specjaliści dokonali wielu podziałów zachowań autoagresywnych np.:

• Bezpośrednia np. samookaleczanie, bicie
• Pośrednia np. zachowania mające na celu wmuszenie lub poddanie się agresji ze strony innych osób

Istnieje również rozróżnienie na autoagresję:

• Werbalną np. obniżanie własnej wartości, nadmierna samokrytyka
• Niewerbalną (jawna) np. samookaleczanie tj. wykonywanie czynności, których skutkiem są rany, złamania, uszkodzenia ciała lub narządów wewnętrznych.

Każda z form autoagresji może występować w różnym nasileniu i formach. Chorzy często symulują objawy innych dolegliwości poprzez rozmaite czynności np. wywoływanie alergii, celowe stosowanie nieodpowiednich leków, czy pozorowanie chorób psychicznych.

Specjaliści nie wiedzą co dokładnie powoduje to zaburzenie. Wiele sygnałów świadczy o tym, że jest ono bezpośrednio związane z traumami psychicznymi lub niezaspokojeniem potrzeb emocjonalnych z wczesnego dzieciństwa. Czynnikiem wywołującym chorobę mogą być również brak rodziców lub niewłaściwe postawy rodzicielskie/ wychowawcze (odrzucenie, nadopiekuńczość, wygórowane wymagania w stosunku do dziecka, zaniedbanie), czy problemy alkoholowe rodziców (Sawaściuk,2003).

Przyczyny tego zaburzenia mogą mieć także podłoże biochemiczne: osoby samo okaleczające się najczęściej nie odczuwają w trakcie tej czynności bólu (przychodzi on po ok. godzinie)- we krwi pojawia się hormon- endorfina, która eliminuje niemal całkowicie nieprzyjemne odczucia, a wręcz odwrotnie- poprawia samopoczucie, znosi napięcie powodując reakcję podobną do tej, którą odczuwają narkomani po zażyciu narkotyków. Stąd, podobnie jak substancje narkotyczne, czynność samookaleczenia może powodować uzależnienia. (Sawaściuk,2003)

Zachowania autoagresywne mogą być również związane ze schorzeniami wrodzonymi (np. syndrom Retta, autyzm, syndrom Lascha-Nyhana) i nabytymi, tj. chroniczne zapalenie mózgu, kiła układu nerwowego oraz uszkodzenia mózgu przez szkodliwe substancje (Sawaściuk,2003).

Osoby cierpiące na te zachowania powinny jak najszybciej zgłosić się na konsultację psychologiczną lub psychiatryczną celem wdrożenia odpowiednich oddziaływań terapeutycznych.

Źródła:

Eckhardt A.: Autoagresja. Wydawnictwo WAB, Warszawa 1998. https://polsl.pl/Wydzialy/ROZ/ZN/Documents/zeszyt%20123/Roszkowska.pdf https://psychologia.edu.pl/czytelnia/59-niebieska-linia/816-autoagresja.html