Jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może pomóc w ADHD?

Osoby z ADHD mogą mieć problemy ze skupieniem uwagi, być niespokojne lub niezdolne do kontrolowania zachowań impulsywnych. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT, ang. cognitive behavioral therapy) jest jedną ze skutecznych metod leczenia pomagającą w osiągnięciu lepszego funkcjonowania w codziennym życiu, poprzez pracę ze wzorcami myślowymi i stworzenie strategii w celu zmiany wzorców zachowań.

Czym jest CBT?

Psychoterapia poznawczo-behawioralna należy do modelu terapii krótkoterminowych, który bada, w jaki sposób nasze myśli, emocje i zachowania są kształtowane zarówno przez nasze własne z góry przyjęte przekonania, jak i nasze środowisko. Celem terapii poznawczo-behawioralnej jest pomoc w nauczeniu się rozpoznawania irracjonalnych wzorców myślenia, które prowadzą do niekorzystnych wzorców zachowań, i zastąpienie ich nowymi korzystnymi wzorcami.

Czym jest ADHD? Czy ADHD powinno kojarzyć się tylko z nadpobudliwością?

ADHD swoją nazwą sugeruje nadpobudliwość psychoruchową i niestety kojarzony jest głównie z nadmierną aktywnością, przez co inne objawy mogą zostać błędnie zdiagnozowane. Impulsywność, skłonność do uzależnień, burzliwe relacje, czy wrażliwość na odrzucenie – to mogą być jedne z objawów ADHD. Jednak to mogą być też objawy diagnostyczne na przykład zaburzeń osobowości typu borderline. Nawet 90% osób dorosłych cierpiących z powodu ADHD ma przynajmniej jedno współistniejące zaburzenie (1). Osoby z ADHD mogą doświadczać zaburzeń snu, zaburzeń odżywiania, fobii społecznych, a wiele przez laty jest poddawane leczeniu depresji.

Jak psychoterapia poznawczo-behawioralna CBT może pomóc w leczeniu ADHD?

W pracy z osobą cierpiącą na ADHD, terapeuta skupia się na szeroko pojętej modyfikacji zachowania. Interwencje behawioralne, umiejętności organizacyjne i umiejętności społeczne to obszary, na których należy się skupić, niezależnie od tego, czy pacjent jest dzieckiem, czy dorosłym z ADHD. CBT pomaga rozwiązać wiele powiązanych problemów, takich jak prokrastynacja czy zarządzanie czasem i zadaniami.

Sesja psychoterapii poznawczo-behawioralnej CBT koncentruje się obszarach codziennego funkcjonowania, a terapeuta tworzy plan leczenia ADHD w celu rozwiązania tych problemów. Zadania mogą obejmować zarówno uporanie się z obowiązkami finansowymi, jak i zachęcanie do tworzenia zdrowych nawyków, które są kluczowe dla dobrego funkcjonowania, w tym dieta, sen, czy aktywność fizyczna. Terapia CBT może pomóc osobie z ADHD w radzeniu sobie i przezwyciężaniu negatywnych wzorców myślenia, m.in., takich jak:

• Myślenie „wszystko albo nic", które wiąże się z perfekcjonizmem Niemożność ukończenia czegoś „idealnie” jest odczuwana lub uważana za porażkę i może powodować zwlekanie.
• Nadmierna generalizacja: Osoby z ADHD mogą patrzeć na sprawy szeroko, biorąc jedno izolowane negatywne wydarzenie i interpretując je jako powtarzający się wzorzec porażki.
• Stwierdzenia „powinien” Bywa, że osoby z ADHD skupiają się na tym, jak wszystko powinno wyglądać, co może prowadzi do samokrytyki, a także poczucia urazy wobec innych.
• Personalizacja Postrzeganie siebie jako przyczyny jakiegoś negatywnego wydarzenia zewnętrznego, za które w rzeczywistości nie jest się w głównej mierze odpowiedzialnym

Skuteczność psychoterapii poznawczo behawioralnej CBT w leczeniu ADHD a inne formy leczenia

Badania naukowe wskazują, że terapia poznawczo behawioralna CBT jest skuteczną metodą leczenia dorosłych z ADHD, zaś połączenie CBT z farmakoterapią przynosi większą poprawę funkcji wykonawczych niż sama terapia CBT (2). Alternatywą do leczenia farmakologicznego jest nieinwazyjna terapia przezczaszkową stymulacją magnetyczną (TMS). Aby dowiedzieć się więcej o dostępnych formach terapii ADHD możesz odwiedzić naszą stronę Magwise.

Techniki stosowane podczas psychoterapii poznawczo behawioralnej CBT w leczeniu ADHD

Restrukturyzacja poznawcza

Restrukturyzacja poznawcza to proces przełamywania negatywnych wzorców myślenia poprzez identyfikację irracjonalnych myśli i zastąpienie ich racjonalnymi. Osoby dorosłe z ADHD często zmagają się ze współistniejącą depresją, stanami lękowymi lub niską samooceną. Z tego powodu podejście terapeutyczne obejmujące restrukturyzację poznawczą, tj. zmianę sposobu myślenia pacjenta może być pomocne. Jednym z obszarów, w którym restrukturyzacja poznawcza może być przydatna, jest obszar niskiej samooceny i negatywnych przewidywań co do możliwości odniesienia sukcesu w przyszłości. Część osób z ADHD przecenia swoją zdolność do wykonania zadania lub wykonania go w określonym czasie, a następnie ma negatywne myśli na swój temat, gdy odkryje, że nie była w stanie osiągnąć swoich nierealistycznych celów.

Zmiana zachowania

Modyfikacja zachowania polega na identyfikowaniu i eliminowaniu wszelkich problematycznych zachowań oraz zastąpienie ich przez nowe, korzystne wzorce zachowań. Wzorzec zachowania, to wszelkie utrwalone zachowania, ustalone sposoby reagowania i działania, które kształtują sposób, w jaki jednostka radzi sobie z życiowymi sytuacjami i problemami. Przykładem takiego wzorca jest unikanie. Osoby z ADHD często unikają sytuacji, które wywołują niepokój lub stres. Odkładanie na później wykonania zadania, to tak naprawdę unikanie stresu, który rodzi się z perfekcjonizmu lub nadmiernej samokrytyki. Psychoterapia poznawczo behawioralna CBT pomaga rozpoznać tą tendencję i stopniowo wprowadza techniki pozwalające na konfrontację z trudnymi sytuacjami. Pacjent zyskuje dzięki temu większą samoświadomość, potrafi lepiej kontrolować swoje zachowanie i może wpłynąć na własną rzeczywistość. Modyfikacja zachowania u dzieci zazwyczaj wymaga zaangażowania otoczenia w leczenie. W przypadku terapii dzieci, rodzice i terapeuta wspólnie opracowują plan działania mający na celu modyfikację zachowania, który następnie rodzice mogą zastosować w domu. Współpraca z nauczycielami jest również korzystna, ponieważ dzieci często mają te same problemy z zachowaniem w szkole.

Trening umiejętności

Trening umiejętności dotyczy umiejętności życiowych, które mogą być trudne dla osób z ADHD. Umiejętności te obejmują:

• Zarządzanie czasem
• Umiejętności społeczne
• Umiejętności organizacyjne
• Planowanie działań
• Wprowadzenie zasad zdrowego stylu życia

Technika ta polega na nauczaniu klienta różnorodnych umiejętności i strategii, które umożliwiają mu celowe, realistyczne i szczegółowe podejście do zarządzania czasem, organizowania obowiązków, czy planowania działań.

Pozytywny dialog wewnętrzny

Osoby cierpiące na ADHD częściej doświadczają powtarzających się niepowodzeń życiowych, które mogą negatywnie wpłynąć na to, jak postrzegają siebie i wszystko wokół siebie. W ramach terapii poznawczo-behawioralnej można przeciwdziałać temu problemowi, ucząc się budować konstruktywny i wspierający dialog wewnętrzny. W tym procesie ważne jest uświadomienie pacjenta, jak jego negatywne myśli wpływają na jego stan.

Opóźnienie rozproszenia uwagi

Osobom z ADHD często trudno jest skoncentrować się na danym zadaniu, charakterystyczne jest więc przenoszenie uwagi na mniej ważne przedsięwzięcia, oraz odkładanie na później głównego zadania. Strategie opóźniające przekierowanie uwagi są tutaj istotne. Może to być np. stworzenie obszaru wolnego od rozpraszaczy, opracowanie planu z przerwami, zapisanie rozpraszających myśli, aby wrócić do nich później, oraz ustawienie przypomnień, aby mieć pewność, że wytrwasz w zadaniu.

Stopniowość

Osoby zmagające się z ADHD mogą czuć się przytłoczone, gdy stają przed dużym projektem lub skomplikowanym zadaniem. Stopniowość może nauczyć osobę z ADHD, jak wytrwać do końca, dzieląc złożone zadanie na małe części.

Jak szybko można spodziewać się wyników terapii CBT?

Skuteczność terapii CBT została potwierdzona wieloma badaniami (3, 4).Rezultaty leczenia zależą od indywidualnej osoby i stopnia nasilenia objawów zaburzenia. Cała psychoterapia poznawczo behawioralna CBT obejmuje 10 do 12 sesji, jedna sesja w tygodniu. W procesie psychoterapii ważny jest stopień zaangażowania pacjenta oraz od tego, czy pacjent wykonuje zadania omawiane podczas spotkań terapeutycznych.

Jak znaleźć terapeutę CBT pracującego z ADHD?

Wiedza o tym, jak wybrać terapeutę, może wydawać się przytłaczająca. Przy tej decyzji ważne jest sprawdzenie czy terapeuta ma doświadczenie kliniczne w stosowaniu terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu ADHD. Pomocne jest skonsultowanie się ze specjalistą, który dobierze odpowiednie leczenie. Lekarz może zalecić połączenie terapii poznawczo behawioralnej CBT z farmakoterapią, w zależności od indywidualnego stanu pacjenta.

Leczenie ADHD dostępne w Magwise

• Terapia poznawczo behawioralna (CBT)
• Farmakoterapia pod kontrolą specjalisty psychiatry
• Neurostymulacja, terapia ADHD metodą TPS (przezczaszkowa stymulacja impulsowa) oraz TMS (przezczaszkowa stymulacja magnetyczna)

Jaka forma terapii jest odpowiednia dla Ciebie?

Skontaktuj się z nami w celu dopasowania odpowiedniej terapii KONTAKT

Źródła

(1) Nutt DJ, Fone K, Asherson P, et al. Evidence-based guidelines for management of attention-deficit/hyperactivity disorder in adolescents in transition to adult services and in adults: recommendations from the British Association for Psychopharmacology. J Psychopharmacol. 2007;21:10–41. [PubMed][Google Scholar]

(2) Pan MR, Huang F, Zhao MJ, Wang YF, Wang YF, Qian QJ. A comparison of efficacy between cognitive behavioral therapy (CBT) and CBT combined with medication in adults with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD). Psychiatry Res. 2019 Sep;279:23-33. doi: 10.1016/j.psychres.2019.06.040. Epub 2019 Jun 29. PMID: 31280035.

(3) Jensen, C.M., Amdisen, B.L., Jørgensen, K.J. et al. Cognitive behavioural therapy for ADHD in adults: systematic review and meta-analyses. ADHD Atten Def Hyp Disord 8, 3–11 (2016). https://doi.org/10.1007/s12402-016-0188-3

(4) Hofmann SG, Asnaani A, Vonk IJ, Sawyer AT, Fang A. The Efficacy of Cognitive Behavioral Therapy: A Review of Meta-analyses. Cognit Ther Res. 2012 Oct 1;36(5):427-440. doi: 10.1007/s10608-012-9476-1. Epub 2012 Jul 31. PMID: 23459093; PMCID: PMC3584580.